Το μέλλον του λιγνίτη στην Ελλάδα διαγράφεται ακόμα πιο δυσοίωνο, λόγω της ιδιαίτερα χαμηλής ποιότητάς του, της στροφής των μεγάλων διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων μακριά από το κάρβουνο, των πρόσφατων αλλαγών στο χρηματιστήριο ρύπων διοξειδίου του άνθρακα (CO2), την αυστηροποίηση της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας που διέπει τις εκπομπές των υπόλοιπων αέριων ρύπων, αλλά και τον ανταγωνισμό με τις ΑΠΕ. Ειδικά για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας (ΠΔΜ), που φιλοξενεί σχεδόν το σύνολο των λιγνιτικών μονάδων στη χώρα μας, αναμένεται μείωση της υφιστάμενης λιγνιτικής ισχύος κατά 3.495MW στο διάστημα 2014-2030. Είναι προφανές ότι οι επιπτώσεις αυτών των εξελίξεων στην οικονομία της Δυτικής Μακεδονίας, που για δεκαετίες στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στον λιγνίτη, θα είναι καταιγιστικές. Απέναντι σε αυτές τις εξελίξεις, η ελληνική πολιτεία και η ΔΕΗ δείχνουν προσηλωμένες στη διαιώνιση του λιγνιτικού μοντέλου ηλεκτροπαραγωγής στη χώρα. Προχωρούν στην κατασκευή της νέας, γιγαντιαίας λιγνιτικής μονάδας «Πτολεμαΐδα V», προγραμματίζουν την κατασκευή και δεύτερης νέας λιγνιτικής μονάδας, της «Μελίτης ΙΙ» στη Φλώρινα, ενώ η ΔΕΗ μιλά δημοσίως για εκτενή αναβάθμιση του ΑΗΣ Αμυνταίου, ώστε να λειτουργήσει και πέρα από το 2023. Η απουσία θεσμικών πρωτοβουλιών για τη δρομολόγηση της μετάβασης στη μεταλιγνιτική περίοδο δείχνει πως οι παραπάνω ενέργειες αποτελούν και τη μόνη απάντηση στο πρόβλημα ανεργίας που αντιμετωπίζει η Δ. Μακεδονία.
Στην παρούσα έκθεση εκτιμήθηκε, αρχικά, η απώλεια τοπικά προστιθέμενης αξίας και θέσεων απασχόλησης από την αναμενόμενη απόσυρση λιγνιτικών μονάδων στη Δ. Μακεδονία τα επόμενα 15 χρόνια («σενάριο αδράνειας»). Στη συνέχεια εξετάστηκε σε τι βαθμό η κατασκευή νέων λιγνιτικών μονάδων μπορεί να αναπληρώσει αυτή την απώλεια. Τα αποτελέσματα της οικονομικής ανάλυσης ήταν αρνητικά: Πτολεμαΐδα V και Μελίτη II μπορούν να υποκαταστήσουν μόλις το 30% των θέσεων εργασίας και του τοπικού εισοδήματος που αναπόφευκτα θα χαθούν, παρά το γεγονός ότι για την κατασκευή τους θα απαιτηθούν επενδύσεις της τάξης των €2,5 δις. Κατά συνέπεια, είναι απαραίτητο να εξεταστούν οι δυνατότητες που προσφέρουν και εναλλακτικοί τομείς της οικονομίας στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Για τον σκοπό αυτό διαμορφώθηκε και κοστολογήθηκε ένα προκαταρκτικό σχέδιο μετάβασης στη μεταλιγνιτική περίοδο για την ΠΔΜ, το οποίο συγκεκριμενοποιεί προτάσεις που κατά καιρούς έχουν κατατεθεί και από φορείς της Δυτικής Μακεδονίας. Πιο συγκεκριμένα, καταρτίστηκαν τρία σενάρια, ένα ήπιας, ένα μέσης και ένα ισχυρής ανάπτυξης, που επικεντρώνονται σε οικονομικές δραστηριότητες, οι οποίες δεν σχετίζονται με την εξόρυξη και καύση λιγνίτη και που η υλοποίησή τους εκτείνεται σε βάθος 15ετίας. Ειδικότερα, στον πρωτογενή τομέα έμφαση δόθηκε στην καλλιέργεια κρόκου, αρωματικών και ενεργειακών φυτών, όπως και στην περαιτέρω αειφορική ανάπτυξη της δασοπονίας. Κεντρικός πυλώνας στον δευτερογενή τομέα ήταν η ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών 6 Ενέργειας, η εξοικονόμηση ενέργειας, η διαχείριση απορριμμάτων, η δημιουργία μονάδας διαχείρισης ιπτάμενης τέφρας και η μεταποίηση αρωματικών φυτών. Τέλος, ο τριτογενής τομέας στηρίζεται στην ανάπτυξη του τουρισμού με έμφαση στον βιομηχανικό τουρισμό και τον οικοτουρισμό, αλλά και στην έρευνα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και τα ερευνητικά κέντρα της Δυτικής Μακεδονίας.
