Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης είναι η στρατηγική ανάπτυξης των κρατών μελών της ΕΕ ή των περιφερειών αυτής, που επικεντρώνεται στην αξιοποίηση των αποτελεσμάτων Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΕΤΑΚ) απο τους παραγωγικούς τομείς στους οποίους η χώρα/ περιφέρεια διαθέτει ή μπορεί να αποκτήσει, ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Με δεδομένη την αλληλοσυσχέτιση μεταξύ των διαφόρων τομέων, στη νέα προγραμματική περίοδο, η έξυπνη εξειδίκευση επικεντρώνεται σε εκείνες τις δραστηριότητες των κλάδων που, αξιοποιώντας τις γνώσεις του επιχειρηματικού και ερευνητικού κόσμου, μπορούν να παράξουν ανταγωνιστικά προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, ικανών να ενσωματωθούν σε διεθνείς αλυσίδες αξίας.

Η φιλοσοφία της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης είναι η ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων της έρευνας και της καινοτομίας στους παραγωγικούς τομείς που ήδη μια περιφέρεια διαθέτει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ή σε νέους τομείς στους οποίους μπορεί να αποκτήσει, προκειμένου να επιτευχθεί η βιώσιμη ανάπτυξη της.

Στηρίζεται στη συνεργασία όλων των συντελεστών που δημιουργούν προστιθέμενη αξία στην οικονομία και εύγλωττα αποτυπώνεται στην τετραπλή έλικα η οποία περιλαμβάνει τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, τις επιχειρήσεις, τους διάφορους ερευνητικούς φορείς (ακαδημαϊκά ή ερευνητικά κέντρα αλλά και την κοινωνία των πολιτών.

Τετραπλή Έλικα είναι ο όρος που χρησιμοποιείται στο πλαίσιο της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης για να δηλώσει τις τέσσερεις κατηγορίες στις οποίες εμπίπτουν οι συμμετέχοντες (stakeholders) στο σύστημα καινοτομίας της εκάστοτε περιφέρειας.  Οι κατηγορίες αυτές είναι:

• Ερευνητική Κοινότητα (Ακαδημαϊκά ιδρύματα, Ερευνητικά κέντρα κ.α.)
• Επιχειρήσεις
• Δημόσιος τομέας (Αυτοδιοίκηση α΄ και β΄ βαθμού)
• Κοινωνία των Πολιτών

Κάθε ένας από αυτούς εκφράζεται και υποστηρίζεται στο σύστημα διακυβέρνησης της Έξυπνης Εξειδίκευσης.

Στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, το σύστημα διακυβέρνησης της Έξυπνης Εξειδίκευσης διαμορφώνεται από όλους όσους εμπλέκονται στην διαμόρφωση, υλοποίηση και παρακολούθηση της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης και συγκεκριμένα τους συμμετέχοντες στην 4πλη έλικα του συστήματος καινοτομίας, τη Δομή RIS του ΠΤΑ ΠΔΜ, το ΠΣΕΚ, την ΕΥΔ ΕΠ ΠΔΜ, και, σε επιτελικό ρόλο το Περιφερειακό Συμβούλιο και τον Περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας.

Πηγή: έκθεση Παρακολούθησης RIS 2019

Το Περιφερειακό Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας (ΠΣΕΚ) θεσπίστηκε στο πλαίσιο υλοποίησης της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης στην εκάστοτε περιφέρεια, ως όργανο υποστήριξης αναπτυξιακών δράσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας (ΕΤΑΚ).

Στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας αποτελείται από 11 μέλη, εκ των οποίων τα 6 είναι καθηγητές Α.Ε.Ι. και ερευνητές ερευνητικών κέντρων εποπτευόμενων από τον Υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων και τα 5 προέρχονται από επαγγελματικά επιμελητήρια και επιστημονικούς συλλόγους, πολιτιστικούς φορείς, την τοπική αυτοδιοίκηση και τους παραγωγικούς φορείς της περιοχής.

Το οικοσύστημα καινοτομίας είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας τριών παραγόντων:

1. των ερευνητικών οργανισμών,
2. των βιομηχανικών επιχειρήσεων και
3. των νεοφυών επιχειρήσεων.

Στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, ο πυρήνας των δομών – φορέων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας (ΕΤΑΚ), είναι οι εξής:

• Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (που έχει ενοποιηθεί με το ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας),
• ΙΔΕΠ – Ινστιτούτο Χημικών Διεργασιών & Ενεργειακών Πόρων (ΕΚΕΤΑ),

Άλλοι φορείς έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας (ΕΤΑΚ) είναι οι:

• ΔΙΑΔΥΜΑ Α.Ε – ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΑΤΩΝ ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Α.Ε,
• ΚΕΠΕ – Κέντρο Περιβάλλοντος,
• Ε.Α.Γ.Μ.Ε. & ΔΕΗ Α.Ε

Ευρύτερα, με ζητήματα ΕΤΑΚ και επιχειρηματικότητας, ασχολούνται οι κάτωθι:

• Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας / Τμήμα ΔΜ
• Οικονομικό Επιμελητήριο ΔΜ
• Γεωτεχνικό Επιμελητήριο ΔΜ
• ΕΒΕ Κοζάνης
• ΕΒΕ Γρεβενών
• ΕΒΕ Καστοριάς
• ΕΒΕ Φλώρινας
• Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης Δυτικής Μακεδονίας (ΠΤΑ)
• Enterprise Europe Network – Hellas (Euro Info Centre)
• ΑΝ.ΚΟ. Α.Ε
• ΑΝ.ΚΑΣ. Α.Ε.
• Αναπτυξιακή Δήμου Κοζάνης
• Clube (Cluster Βιο-οικονομίας και περιβάλλοντος Δυτικής Μακεδονίας)
• ΕΥΔΕΠ ΠΔΜ
• ΔΙΑΠ ΠΔΜ
• Δομή Στήριξης RIS/ΠΤΑ Δυτικής Μακεδονίας

Στην Περιφέρεια Δ. Μακεδονίας στο πλαίσιο της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης RIS3 (2014-2020) εντάχθηκαν οι παρακάτω τέσσερεις (4) τομείς προτεραιότητας:

1. Αγροδιατροφή
   · Μεταποίηση – τυποποίηση χαρακτηριστικών αγροτικών προϊόντων
   · Τρόφιμα, ποτά

2. Περιβάλλον
   · Ενέργεια/ΑΠΕ-Τηλεθέρμανση
   · Ολοκληρωμένη Διαχείριση Απορριμμάτων
   · Μεταλλικές κατασκευές

3. Εκτροφή γουνοφόρων ζώων – δερμάτινα προϊόντα
4. Τουρισμός